Ύδρευση και αποχέτευση στη Τυνησία

Στην «εύθραυστη», από κλιματική και περιβαλλοντική άποψη, αρχαία Καρχηδονιακή πόλη Kerkouane το νερό ήταν ένα βασικό ζήτημα. Η ίδια η ύπαρξη του οικισμού για σχεδόν τέσσερις αιώνες εξαρτιόταν από την εφευρετικότητα των κατοίκων να ανταποκριθούν στην πρόκληση της λειψυδρίας. Το νερό ήταν απαραίτητο για τις αστικές και περιαστικές δραστηριότητες (οικιακή χρήση, εργαστήρια των βιοτεχνών, γεωργία κ.λπ.) και αποτέλεσε πυλώνα ανάπτυξης για τους πολιτισμούς που άνθησαν στην περιοχή.

Συνολικά υπάρχουν τρεις πτυχές που αντανακλούν την πρωτοτυπία του συστήματος ύδρευσης της πόλης και το υψηλό επίπεδο της υδραυλικής εμπειρίας των Καρχηδονίων τεχνιτών:

1 – Το σύστημα παροχής νερού (μέσα από πηγάδια)

Στον καρχηδονιακό κόσμο, σε γενικές γραμμές, το νερό εξασφαλιζόταν με τρεις τρόπους: τις πηγές, τα πηγάδια και τις δεξαμενές συλλογής της βροχής. Ωστόσο στην αρχαία Kerkuane το πόσιμο νερό προερχόταν σχεδόν αποκλειστικά από πηγάδια.

Στην πραγματικότητα κάθε σπίτι ήταν εξοπλισμένο με το δικό του πηγάδι, πράγμα που αντικατοπτρίζει την υψηλή ποσότητα και ποιότητα των υπογείων υδάτων και την εύκολη αξιοποίησή τους. Η παρουσία πηγαδιού καθώς και μπάνιου (βλ. σημείο 3) σε κάθε σπίτι παρέχει αποδείξεις ότι το νερό έπαιζε έναν σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ζωή των Σημιτών.

Τα συστήματα ύδρευσης, αποχέτευσης και αποστράγγισης ομβρίων στην Kerkouane έχουν κατασκευαστεί με σκαλιστή πέτρα και προηγμένα υλικά. Αυτό σημαίνει ότι το επίπεδο των υδραυλικών κατασκευών είναι αρκετά αναπτυγμένο και αποτελεί μέρος της κοινωνικο-οικονομικής δυναμικής της πόλης.

Η ύπαρξη ενός πηγαδιού σχεδόν σε κάθε σπίτι στην Kerkouane κάνει εμφανές ότι τα υπόγεια ύδατα ήταν πλούσια, ασφαλή και καλής ποιότητας. Το μικρό βάθος των φρεατίων ( 5-10 μ.) φανερώνει ότι ο υδροφόρος ορίζοντας βρισκόταν σε μικρό βάθος και ήταν εύκολα εκμεταλλεύσιμος. Το σχήμα των φρεατίων είναι είτε ορθογώνιο είτε κυκλικό, με μια τάση να πλαταίνει στο κάτω μέρος του. Για να αποφευχθεί ο κίνδυνος ρύπανσης κάθε πηγάδι καλύπτεται από ένα αφαιρούμενο ξύλινο ή μαρμάρινο ή μεταλλικό σκέπασμα.

Η ποικιλία των μορφών των πηγαδιών υποδεικνύει μια δύσκολη, κουραστική και επίπονη εργασία: αυτή του εκσκαφέα. Επομένως, ένα εξειδικευμένο και έμπειρο εργατικό δυναμικό χρεωνόταν με το άνοιγμα του φρεατίου και την κατασκευή των τοίχων από λαξευμένη πέτρα.

Η έλλειψη δεξαμενών συλλογής όμβριων υδάτων, όμοιων με αυτές που συναντάμε στην Καρχηδόνα και σε άλλες καρχηδονιακές πόλεις, δείχνει ότι στην Kekouane οι άνθρωποι μάλλον δεν ανησυχούσαν για τη λειψυδρία. Όντας ευλογημένοι με έναν πλούσιο και ανανεώσιμο υδροφόρο ορίζοντα (λόγω της βροχής), οι κάτοικοι της Kerkouane είχαν κερδίσει εύκολα «τον αγώνα τους για νερό».

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

2 – Το αποχετευτικό σύστημα

Το σύστημα αποχέτευσης των ομβρίων υδάτων και λυμάτων διακρίνεται για την πρωτοτυπία του. Το τμήμα της πόλης που έχει αποκαλυφθεί αποδεικνύει την ύπαρξη ενός συστήματος αποστράγγισης για τα όμβρια ύδατα και τα λύματα που ήταν αρκετά ανεπτυγμένο. Υπόνομοι έχουν εντοπιστεί σε διάφορους δρόμους. Το σύστημα αποχέτευσης μάλλον κατέληγε στη θάλασσα και πρέπει να λαμβανόταν μέριμνα ώστε να μη μολυνθεί το υπόγειο γλυκό νερό.

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

3 . Νερό για την καθαριότητα και την υγιεινή

Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά της αρχαίας Kekouane είναι ότι σχεδόν όλα τα σπίτια είναι εξοπλισμένα με περίτεχνα μπάνια. Μπανιέρες σε σχήμα παπουτσιού, με ένα κάθισμα για τον λουόμενο, κατασκευασμένες από κόκκινο σκυρόδεμα είναι η πιο τυπική περίπτωση. Ο αριθμός των μπάνιων αποκαλύπτει τη μέριμνα των Καρχηδονίων για την καθαριότητα του σώματος και την υγιεινή. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτή η συνήθεια ασκείται στο πλαίσιο της ιδιωτικής ζωής των σπιτιών τους, αντίθετα με ό, τι συνέβαινε στους Ρωμαίους, που έπαιρναν το μπάνιο τους στα γνωστά ρωμαϊκά δημόσια λουτρά. Προφανώς η παρουσία ιδιωτικών και όχι δημόσιων συστημάτων ύδρευσης αντικατοπτρίζει ένα υψηλό επίπεδο πλούτου του πληθυσμού της πόλης.

Τα μπάνια και οι μπανιέρες είναι ακόμα τόσο καλά διατηρημένα που η λειτουργία τους γίνεται φανερή σήμερα, ακόμη και στον ανυποψίαστο επισκέπτη: όλοι οι επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου της Kerkouane σταματούν και βγάζουν φωτογραφίες στα εντυπωσιακά λουτρά.

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Στα ερείπια των κτιρίων έχουν αναγνωριστεί λεκάνες και αποχετεύσεις, υπόνομοι, υδρορροές, κάποιες με τοιχοποιία.