Διαχείριση νερού στην τοποθεσία Qatraneh

Σε γενικές γραμμές, η επιλογή της τοποθεσίας και ο τρόπος κατασκευής ενός κάστρου σε κάποια περιοχή καθοριζόταν από διάφορους παράγοντες: γεωπολιτικούς (π.χ. επιλέγονταν στρατηγικά σημεία άμυνας κατά πιθανών εισβολέων ή επίθεσης), κοινωνικούς (π.χ. τα κάστρα συμβόλιζαν την κατά τόπους εξουσία), περιβαλλοντικούς (π.χ. υπήρχε δυνατότητα εξασφάλισης πρόσβασης σε νερό και τροφή στο κάστρο, βιωσιμότητα), κλιματικούς (π.χ. το κάστρο πρόσφερε δυνατότητα αντιμετώπισης έντονων καιρικών φαινομένων, ξηρασίας, παγετών κ.λπ.), γεωγραφικούς (τα κάστρα κυριαρχούσαν σε εμπορικούς δρόμους κ.λπ.), οικονομικούς (π.χ. τα κάστρα αντικατόπτριζαν την ευημερία μιας περιοχής), πολιτιστικούς (π.χ. λειτουργούσαν ως κοιτίδες πνευματικής ανάπτυξης και διάσωσης των θρησκευτικών στοιχείων μιας περιοχής), κ.α.

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Ειδικά η τοποθεσία του Qatraneh επιλέχθηκε για την κατασκευή ενός ρωμαϊκού κάστρου για αρκετούς από τους προαναφερθέντες λόγους. Η συγκεκριμένη τοποθεσία βρίσκεται κυριολεκτικά στην άγρια φύση (ημιερημική περιοχή) και οι κάτοικοί της εξαρτώνταν παραδοσιακά από τη συλλογή όμβριων υδάτων και τις εποχιακές πηγές νερού. Κατά τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο εξέτρεπαν νερό από τον κοντινό χείμαρρο (wadi) μέσω ενός κυρίου αγωγού, ο οποίος μετέφερε το νερό με τη δύναμη της βαρύτητας σε δεξαμενές ειδικά κατασκευασμένες, είτε για καθαρισμό είτε για αποθήκευση. Το νερό το χρησιμοποιούσε η κοινότητα που ζούσε μέσα και γύρω από το κάστρο, καθώς και οι επισκέπτες από τα περαστικά καραβάνια.

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Κατά την Οθωμανική περίοδο η ανάπτυξη υποδομών έλαβε έναν σαφέστατο θρησκευτικό προσανατολισμό, ο οποίος είχε άμεση επιρροή σε κάστρα όπως το Qatraneh, το οποίο βρισκόταν σε μια προσκυνηματική διαδρομή. Άλλωστε τα περισσότερα σχολεία, νοσοκομεία, λουτρά, ορφανοτροφεία και, φυσικά, τα τεμένη οικοδομούνταν σε συνάρτηση με κάποια θρησκευτική λειτουργία. Ωστόσο το σπουδαιότερο έργο υποδομής κατά την Οθωμανική περίοδο ήταν ο σιδηρόδρομος Hejaz, από τη Δαμασκό έως την al-Madina al-Munawarra, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1908, αρχικά για τη μεταφορά των προσκυνητών στη Μέκκα (Mecca al-Mukarramah). Ο σιδηρόδρομος, που περνάει και από το κάστρο Al-Qatraneh, χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα και για τη μεταφορά οθωμανικών στρατευμάτων και υλικού προς την Αραβική χερσόνησο.

Η συνεχιζόμενη έρευνα και οι ανασκαφές στην τοποθεσία Qatraneh αποκάλυψαν έναν οικισμό ο οποίος κατοικήθηκε από τον 1ο έως τον 16ο αι. μ.Χ. Μέσα στον οικισμό βρίσκουμε μια σοβατισμένη στέρνα και υδάτινα συστήματα, τα οποία μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι οι κάτοικοι τα χρησιμοποιούσαν στην καθημερινή τους ζωή, καθώς και άλλες κατασκευές, οι οποίες ίσως εξυπηρετούσαν τους θρησκευτικούς προσκυνητές. 

Η μελέτη έχει τεκμηριώσει μια ιερή αρχαία προσκυνηματική διαδρομή που συνέδεε τη Μέκκα, την Ιορδανία και το Qatraneh. Πολλές ρωμαϊκές και βυζαντινές δεξαμενές, εκκλησίες και άλλες κατασκευές έχουν εντοπιστεί ανάμεσα στο χωριό και στα ανατολικά τμήματα (Qçur Basheir), και βρίσκονται υπό ανασκαφή. Μερικά από αυτά χρησιμοποιούνται έως ένα βαθμό ακόμη και σήμερα.

Η Υπηρεσία Αρχαιοτήτων της Ιορδανίας και μη-κυβερνητικές οργανώσεις συστηματικά μελετούν και διεξάγουν ανασκαφές σε περίπου 20 τοποθεσίες στην Ιορδανία, καλύπτοντας αρκετά τετραγωνικά χιλιόμετρα ανατολικά του Ιορδάνη ποταμού, κατά μήκος και των δύο όχθεων των wadis.