Διαχείριση νερού στην τοποθεσία Qatraneh

Οι άνθρωποι της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής συχνά μετέφεραν νερό από μεγάλες αποστάσεις σε πόλεις, μικρές και μεγάλες, σε χωριά και σε κτίρια. Οι προσπάθειες που κατέβαλε η ομάδα της Υπηρεσίας Αρχαιοτήτων της Ιορδανίας [Department of Antiquities (DAJ)] γύρω από την τοποθεσία Qatraneh αποκάλυψαν την παρουσία υδραγωγείων που συνδέουν το wadi el-Hasa με τα κοντινά wadi και με την κύρια δεξαμενή.

Οι αυξανόμενες απαιτήσεις σε νερό, για οικιακή και άλλες χρήσεις, υπήρξαν οι λόγοι για την κατασκευή του συγκεκριμένου συστήματος ύδρευσης. Το κανάλι, το οποίο είναι εν μέρει διατηρημένο, καταλήγει στο σημείο όπου υπάρχει μια μεσαίου μεγέθους δεξαμενή καθίζησης και στη συνέχεια κατευθύνεται προς την επόμενη δεξαμενή.

Επί τόπου βρέθηκαν μόνο μερικά απομεινάρια από τα κανάλια, τους λαξευτούς λίθους και τα θεμέλια. Οι βάσεις των αριστοτεχνικά λαξευμένων λίθων αποτελούνται από πέτρες από γκρι ασβέστη, ενώ οι καλά λαξευμένοι λίθοι από αμμόλιθο, πιθανόν τοποθετημένοι πάνω σε ένα σύστημα από καμάρες, μετέφεραν το νερό από το νότιο τμήμα του wadi στη δεξαμενή καθίζησης.

Οι πισίνες και οι δεξαμενές που αποκαλύφθηκαν αποτελούν μια από τις σπουδαιότερες ανακαλύψεις ανατολικά του ποταμού Ιορδάνη και συνδέονται με τον τοπικό οικισμό, ο οποίος αργότερα εξελίχθηκε στην τοποθεσία Qatraneh. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης κατά τη Ρωμαϊκή, Βυζαντινή και Ισλαμική περίοδο. Βρίσκονται πάνω στην εθνική οδό που διασχίζει την έρημο και συνδέει το Αμμάν με την Άκαμπα (η απόσταση μεταξύ των δύο πόλεων είναι 335 χλμ.). Η τοποθεσία Qatraneh βρίσκεται 90 χλμ. νοτίως του Αμμάν, σε υψόμετρο 790 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Το κάστρο έχει μήκος 22,20 μ. και πλάτος 17,35 μ., ενώ ο μέσος όρος του ύψους του ανέρχεται στα 10,0-10,5 μ. ψηλότερα από το wadi. Η κεντρική πύλη (185 εκ. x 140 εκ., με πάχος 35 εκ.) βρίσκεται στο κέντρο του ανατολικού τείχους του κάστρου

Στα νότια της τοποθεσίας υπάρχει το wadi Hanifa, το οποίο έχει ροή από νοτιοανατολική κατεύθυνση. Ένα ακόμη wadi με την ονομασία Hafayer ρέει στο wadi Hanifa. Και τα δύο αυτά αποτελούσαν τις πηγές και τη βάση για την κατασκευή του συστήματος συλλογής υδάτων, το οποίο παρείχε νερό στην τοποθεσία

Το σύστημα ύδρευσης, που παρείχε στους κατοίκους καθαρό πόσιμο νερό και νερό για άρδευση, αποτελούταν από ένα χωμάτινο φράγμα, δύο κανάλια υδάτων, μια δεξαμενή καθίζησης και μια κεντρική δεξαμενή αποθήκευσης, η οποία συνδεόταν με ένα πηγάδι . Το πηγάδι βρισκόταν μέσα στο κάστρο για να εξασφαλίζεται η πρόσβαση στο νερό. Η κεντρική δεξαμενή, η οποία απέχει 26 μ. από το κάστρο, έχει επιφάνεια 70 μ. x 70 μ., με βάθος 5,2 μ. Το χωμάτινο φράγμα απέχει περίπου 75 μ. από εκεί που βρίσκεται το κάστρο. Η δεξαμενή καθίζησης, ανατολικά από την κεντρική πισίνα, έχει μέγεθος 38 x 6,6 μ., με βάθος 2,4 μ. Ένα διπλό σύστημα καναλιών, το καθένα με πλάτος 105 εκ., σε απόσταση 90 εκ. μεταξύ τους, μετέφερε το νερό από το χωμάτινο φράγμα στην πισίνα συλλογής.

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Το συνολικό σχέδιο του συστήματος ύδρευσης στην τοποθεσία Qatraneh απεικονίζεται σε διάγραμμα:

Η σημασία της τοποθεσίας Qatraneh

Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους, η τοποθεσία Qatraneh και το κάστρο εξυπηρετούσαν τους ακόλουθους σκοπούς:

• Αποτελούσαν στρατηγικό σημείο κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπου ταξιδιώτες σταματούσαν για νερό, τροφή και για εμπορικές συναλλαγές.

• Λειτουργούσαν ως σημείο ελέγχου ασφάλειας, για την προστασία των προσκυνητών που ταξίδευαν στη Μέκκα για το προσκύνημα Χατζ.

• Υπήρξαν σημείο ανεφοδιασμού των οθωμανικών στρατευμάτων σε τρόφιμα και νερό, καθώς και σε στρατιωτικό εξοπλισμό και υλικό.

• Το κάστρο συνδεόταν σε πρόσφατες εποχές με τον σιδηροδρομικό σταθμό Hejaz.

• Το σύστημα συλλογής νερού της τοποθεσίας παρείχε νερό στους κατοίκους αυτής της ξηρής περιοχής, ειδικότερα κατά τα καλοκαίρια.