ΕΡΓΑ ΝΕΡΟΥ
Οι δύο όχθες της κοιλάδας της Jerash αποτελούν τα όρια της λεκάνης απορροής της βροχόπτωσης που συλλέγεται για να καλύψει τις ανάγκες της πόλης. Κατά τη ρωμαϊκή εποχή η ευημερία της πόλης, ως γεωργικού και εμπορικού κέντρου, ανέβασε το βιοτικό επίπεδο αλλά και την ιδιωτική κατανάλωση νερού, σε λουτρά, κρήνες, κ.λπ. Επομένως αυξήθηκε η ανάγκη για άφθονη παροχή νερού. Συνολικά έχουν βρεθεί μέχρι τώρα τα ερείπια από επτά λουτρά (συν ένα στο Birketein), από ένα νυμφαίο και πολλές κρήνες. Εκτός αυτών υπήρχαν πολλές στέρνες που γέμιζαν με βρόχινο νερό.
Η πηγή Ain Karawan
Η Ain Karawan είναι μια πλούσια παλιά πηγή που βρίσκεται εντός των τειχών της πόλης, που τρέχει ακόμα και σήμερα! Ωστόσο βρίσκεται σχεδόν στην κοίτη της κοιλάδας, σε υψόμετρο πολύ χαμηλό για να παρέχει νερό στους μεγάλους ναούς, τις κρήνες κ.λπ. στη δυτική πλευρά.
Οι δεξαμενές Birketein
Το νερό, επομένως, διοχετευόταν στη Γέρασα από τη μεγάλη διπλή δεξαμενή του Birketein, δηλαδή από μια πηγή σε μεγαλύτερο υψόμετρο (που το όνομά της προέκυψε από αυτή τη διπλή δεξαμενή), σε απόσταση περίπου 1200 μ. βόρεια του κέντρου της πόλης. Οι διπλές δεξαμενές Birketein ήταν επομένως ένα σημαντικό συστατικό του συστήματος διαχείρισης των υδάτων της Γέρασας. Οι πηγές της περιοχής (Shawahid, Deer Ellayat και Ain Souf) τροφοδοτούσαν τις δεξαμενές Birketein και από εκεί το νερό κατέληγε στις κρήνες της πόλης ή στη γεωργία.
Η δεξαμενή Birketein έχει ορθογώνιο σχήμα και χωρίζεται σε δύο μέρη από έναν ενδιάμεσο τοίχο. Οι διαστάσεις της είναι 43,5 μ. πλάτος, 88,5 μ. μήκος και 3 μ. βάθος. Αρχικά μια κιονοστοιχία που μπορεί να χρονολογηθεί το 209 μ.Χ. διέτρεχε τη δυτική πλευρά, οριοθετώντας την αρχαία πομπική οδό (στην οποία διατάσσονταν ταφικά μνημεία) που εκτεινόταν από τη βόρεια πύλη της Γέρασας, περνούσε από τις δεξαμενές Birketein και κατέληγε στον Τύμβο του Germanus, περίπου 100 μ. βορειότερα.
Hydria Virtual Museum
Οι διπλές δεξαμενές καθώς και το κοντινό θέατρο χτίστηκαν με ντόπιο σκληρό ασβεστόλιθο.
Hydria Virtual Museum
Στη δυτική, βόρεια και ανατολική γωνία της δεξαμενής κλιμακοστάσια με οκτώ σκαλιά προσφέρουν πρόσβαση στο κάτω μέρος της και χρησιμοποιούνταν για τον καθαρισμό και την επισκευή των πυλών ή των καναλιών στους τοίχους.
Hydria Virtual Museum
Το Birketein ήταν ένα πολυτελές «προάστιο» που διέθετε ένα μικρό θέατρο, και παράλληλα ένας τόπος λατρείας για την ετήσια ναυτική εορτή του Maiuma, η οποία περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, την τελετουργική βύθιση σε νερό γυμνών γυναικών.
Η διπλή δεξαμενή Al-Birketein συνεχίζει να χρησιμοποιείται μέχρι τις μέρες μας! Την άνοιξη οι δύο ταμιευτήρες που προσελκύουν τα παιδιά για παιχνίδι με το νερό αξιοποιούνται από τους αγρότες που ζουν κατάντη. Μόνο στα τέλη του καλοκαιριού οι δύο δεξαμενές αδειάζουν εντελώς λόγω εξάτμισης.
Hydria Virtual Museum
Hydria Virtual Museum
Hydria Virtual Museum
Hydria Virtual Museum
Σύμφωνα με μια πρόσφατη τοπική μελέτη υπάρχουν τρεις πιθανοί λόγοι για την κατασκευή της:
- Σύμφωνα με τις επιγραφές του 6ου αι. μ.Χ. η δεξαμενή είχε χρησιμοποιηθεί για τους εορτασμούς του Maiuma. Αργότερα, με την εξάπλωση της χριστιανικής θρησκείας, το πανηγύρι θεωρήθηκε σκανδαλώδες και σταδιακά εγκαταλείφθηκε.
- Ο μεγάλος ταμιευτήρας ήταν η πιο σημαντική πηγή ύδρευσης για το δυτικό τμήμα της πόλης της Γέρασας.
- Οι Ρωμαίοι μπορεί να τη χρησιμοποιούσαν, επίσης, για παιχνίδια στο νερό.
Άλλα έργα νερού
Το υδραγωγείο που ξεκινούσε από το Birketein τροφοδοτούσε αρκετά μεγάλες εγκαταστάσεις στη δυτική όχθη του ποταμού, όπως τα Δυτικά Λουτρά, το nymphaeum, μία από τις κρήνες στην κλειστή αγορά και ίσως το λεοντόμορφο σιντριβάνι στις βόρειες πύλες (τετράπυλο).
Το πολυτελές nymphaeum της Γέρασας, αφιερωμένο στις νύμφες, κατασκευάστηκε το 191 μ.Χ.. Τέτοιες κρήνες ήταν κοινές στις ρωμαϊκές πόλεις, και πρόσφεραν ένα δροσιστικό κομβικό σημείο μέσα στην πόλη. Η κρήνη ήταν αρχικά διακοσμημένη με μάρμαρο στο κάτω μέρος της, βαμμένο γύψο στο πάνω μέρος, και ήταν σκεπασμένη με θολωτή κατασκευή που σχημάτιζε μια γιγαντιαία κόγχη (niche). Το νερό ανάβλυζε από ψηλά, από επτά σκαλιστά κεφάλια λιονταριών, και κατευθύνονταν σε μικρές λεκάνες στο ύψος του δρόμου.
Hydria Virtual Museum
Hydria Virtual Museum
Τα δημόσια Δυτικά Λουτρά, κάλυπταν μια έκταση 50 x 70 μ. στα δεξιά των δεξαμενών Birktein. Τα ερείπιά τους βρίσκονται σήμερα εκεί που έπεσαν μετά το σεισμό του 749 μ.Χ. Τυπικό δείγμα λουτρών του 2ου αι., αποτελούσαν ένα επιβλητικό συγκρότημα από ζεστά και κρύα δωμάτια και άλλες εγκαταστάσεις. Τα Ανατολικά Λουτρά μπορεί επίσης να τροφοδοτούνταν από τις δεξαμενές Birketein και όχι από την πηγή Ain Karawan.
Δύο ακόμη κρήνες προστέθηκαν στην κλειστή αγορά της πόλης (macellum), η πρώτη γύρω στο τέλος του 2ου – αρχές του 3ου αι. μ.Χ., και η δεύτερη μεταξύ του 3ου – 5ου αι. μ.Χ. αντίστοιχα. Η προμήθεια νερού σε επίπεδο οικίας φαίνεται ότι βασίζονταν σε πηγάδια και στέρνες συλλογής όμβριων: δεν έχει εντοπιστεί καμία σύνδεση με το δίκτυο καναλιών του υδραγωγείου. Δεν είναι γνωστές προσθήκες ή αλλαγές στο υδρευτικό σύστημα της πόλης μέχρι τον 5ο αι. μ.Χ., όταν χτίστηκαν τα Λουτρά στο Placcus, συμπεριλαμβανομένου και του δημόσιου αποχωρητηρίου, μεταξύ του ναού της Αρτέμιδος και της εκκλησίας του Αγίου Θεοδώρου.
Hydria Virtual Museum
Η παροχή νερού του υδραγωγείου φαίνεται να συμπληρωνόταν από τα όμβρια ύδατα που αποθηκεύονταν σε στέρνες, ιδιαίτερα στις περιοχές του ναού της Αρτέμιδος, στο νότιο decumanus (δρόμο με ανατολικό-δυτικό προσανατολισμό) και την οβάλ πλατεία. Το δίκτυο αποχέτευσης, το οποίο είχε έναν κύριο συλλέκτη κάτω από το cardo (δρόμο με βόρειο-νότιο προσανατολισμό), και οι αποχετεύσεις στους παράλληλους δρόμους μπορεί επίσης να ανάγονται στην περίοδο αυτή.
Λόγω του ανάγλυφου του εδάφους ένα σιφώνι πρέπει να ήταν μέρος της διάταξης των αποχετεύσεων. Ωστόσο μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί υπολείμματα σκυροδέματος που θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν αυτή την υπόθεση. Από την άλλη, έχει βρεθεί μόνο ένα μικρό μέρος της δομής του υδραγωγείου μεταξύ της πηγής Ain Karawan και του ανατολικού λουτρού.