Παραδοσιακές στέρνες στο νησί της Νάξου

Κάστρο Απαρίλου

Στο κεντρικό τμήμα της Νάξου, στην περιοχή του Μαράθου, βρίσκονται τα ερείπια του Κάστρου του Απαλίρου. Είναι ένα μεγάλο και εντυπωσιακό κάστρο που χτίστηκε στο τέλος του 7^ου αι. μ.Χ. ή στις αρχές του 8^ου αι. μ.Χ. Είναι το μοναδικό μεσαιωνικό κάστρο στις Κυκλάδες που ήταν σε χρήση κατά τη βυζαντινή περίοδο, πριν από την Ενετοκρατία. Ο σκοπός του ήταν να ελέγχει την εκτεταμένη καλλιεργήσιμη γη του νησιού, καθώς και το πέρασμα μεταξύ των νησιών Νάξου, Πάρου και Ίου, το οποίο πιστεύεται ότι ήταν μέρος της σημαντικής θαλάσσιας οδού που συνέδεε την Κρήτη με την Κωνσταντινούπολη. Η κατασκευή του είναι σύγχρονη της δύσκολης περιόδου των αραβικών επιθέσεων και αποτελεί μέρος της γενικότερης διοικητικής μέριμνας για την ενίσχυση της άμυνας των νησιών.

Το κάστρο κατασκευάστηκε από τους Έλληνες, ενώ το 1207 Γενουάτες πειρατές οχυρώθηκαν στο φρούριο. Μετά από πολιορκία πέντε εβδομάδων ο Μάρκος Σανούδος κατάφερε να κατακτήσει το κάστρο και ολόκληρο το νησί και ίδρυσε το Δουκάτο του Αιγαίου.

Το κτίριο του φρουρίου καλύπτει μια εκτεταμένη περιοχή του βουνού από βορρά προς νότο. Η θέση του έχει μια εντυπωσιακή θέα, γεγονός που εξηγεί γιατί το κάστρο χτίστηκε εκεί. Το φρούριο έχει μήκος 350 μ. και μέγιστο πλάτος 90 μ. Σύμφωνα με γραπτές πηγές της εποχής, το κάστρο πιστεύεται ότι περιβαλλόταν από τρία τείχη, εκ των οποίων μόνο ένα είναι αναγνωρίσιμο σήμερα. 

Η δυτική πλευρά του φρουρίου έχει τρεις πύργους. Ένας από αυτούς στη βορειοδυτική γωνία και είναι ημι – κυκλικός και οι άλλοι δύο έχουν ορθογώνιο σχήμα. Μέσα στο φρούριο υπάρχουν απομεινάρια διαφόρων μη αναγνωρίσιμων, ως επί το πλείστον μικρών κτιρίων. Υπάρχουν επίσης τα ερείπια ενός μικρού ναού, που βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του φρουρίου, κοντά στον εξωτερικό τοίχο.

Στη δυτική πλαγιά του φρουρίου υπάρχουν δύο μεγάλης κλίμακας στέρνες, με διαστάσεις 26 x 5 μ. και 22 x 5 μ. , κατασκευασμένες στο επίπεδο του εδάφους. Τα τοιχώματα των δεξαμενών έχουν κατασκευαστεί με εξεζητημένες τεχνικές τοιχοποιίας και έχουν μία κοκκινωπή επίστρωση αργίλου. Το αρχικό ύψος τους είναι αβέβαιο. Είχαν ομαλά, επίπεδα πλακόστρωτα δάπεδα και χωρίζονταν σε μικρότερους χώρους. Πιστεύεται ότι το νερό συλλέγονταν μέσω επίπεδων επιφανειών (στέγες) και καναλιών στο έδαφος. Αυτές οι δύο δεξαμενές είναι οι μεγαλύτερες και καλύτερα διατηρημένες κατασκευές από όλες τις εγκαταστάσεις.

Μια μικρότερη στέρνα διατηρείται κοντά στον ημι-κυκλικό πύργο του φρουρίου. Έχει διαστάσεις 12 x 3 μ., η δεξαμενή για τη συλλογή του νερού είναι σκαμμένη στο έδαφος και μόνο η θολωτή στέγη της διακρίνεται πάνω από την επιφάνεια του εδάφους.

Κατά μήκος της ανατολικής πλευράς υπάρχουν κάποιες μικρότερες υπόγειες δεξαμενές. Αυτές πιστεύεται ότι εξασφάλιζαν νερό στα επιμέρους κτίρια στο εσωτερικό του κάστρου.

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Απάνω Κάστρο

Το Απάνω Κάστρο χτίστηκε στα μέσα του 13^ου αι. μ.Χ. με σκοπό να ελέγχει τις αγροτικές εκτάσεις  της κεντρικής Νάξου και να παράσχει ένα σημείο σύνδεσης μεταξύ του λιμανιού στα δυτικά και των χωριών της ενδοχώρας. Αποτελούταν από μια εξωτερική οχύρωση και το κύριο φρούριο. Διατηρούνται μόνο τμήματα του τείχους της εξωτερικής οχύρωσης, καθώς και ένα πεταλοειδές προπύργιο που μπορεί να είχε δημιουργηθεί για την άμυνα μιας πιθανής πύλης εισόδου. Εντός της εξωτερικής περιμέτρου έχουν βρεθεί ελάχιστα ίχνη των σπιτιών. Στη νοτιοδυτική πλαγιά βρίσκονται τα απομεινάρια ενός αρχαίου τείχους, κατασκευασμένου από μεγάλους, ομοιόμορφα κομμένους ορθογώνιους ογκόλιθους, που χρονολογείται πιθανότατα στην κλασική ελληνική περίοδο

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Το κύριο κάστρο καλύπτει το οροπέδιο, περικλείοντας μια έκταση μήκους 120 μ. με μέγιστο πλάτος 50 μ. Ο περίβολος αποτελείται κυρίως από ευθύγραμμα τμήματα που σχηματίζουν ορθές γωνίες ενώ στη βόρεια πλευρά παίρνει ένα κοίλο σχήμα. Μέσα στο κάστρο σώζονται ερείπια από διάφορα ξεχωριστά κτίρια. Υπάρχει μία κατασκευή που πιστεύεται ότι ήταν εκκλησία και ένας 2 μ. ψηλός τοίχος που αποτελείται από μια σειρά αψίδες, παράλληλος προς τον βόρειο περιβάλλοντα τοίχο. Πιο πέρα, στα ανατολικά, υπάρχει ένα τμήμα υπήρχε ένα κτίριο μήκους 20 μ. και άγνωστου πλάτους. Πιστεύεται ότι ήταν το παλάτι, από το οποίο σώζονται μόνο ο βόρειος τοίχος και η βορειοδυτική και βορειοανατολική γωνία.

Τέλος, στο εσωτερικό του κάστρου υπάρχουν αρκετές δεξαμενές που καλύπτονται με θολωτή στέγη.