ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Η επιγραφή του Αυγούστου του υδραγωγείου Serino
Με βάση μια επιγραφή που χρονολογείται στον 4ο αι. μ.Χ., ο Αύγουστος ήταν ο αρχικός κατασκευαστής του υδραγωγείου Serino και ο Κλαύδιος ήταν υπεύθυνος για την αποκατάστασή του και, ενδεχομένως, την επέκταση στο Miseno.
Hydria Virtual Museum
Hydria Virtual Museum
Η επιγραφή αναφέρει στα Λατινικά:
Dd. nn. Fl. Constantinus Max. Pius Felix Victor Aug. et Fl. Iul. Crispus et Fl. Cl. Constantns, nobb. Caess. fontis Augustei aquaeductum longa incuria et vetustate conrptm pro magnificentia liberalitatis cons[v]etae sua pecunia r[e]fci iussernt et usui ci[vi]tat[iu]m infra scriptarum reddiderunt, dedicante Ceionio Iuliano uccons. camp. curante pontiano u. p. praep. eiusdem aquaeductus, nomina civitatium Puteolana, Neapolitana, Nolana, Atellana, Cumana, Acerrana, Baiana, Misenum
Η επιγραφή αναφέρει στα ελληνικά:
Ο κύριός μας, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μέγας, ευσεβής, επιτυχημένος και νικηφόρος και ο Φλάβιος Ιούλιος Κρίσπους και ο Φλάβιος Κλαύδιος Κωνσταντίνος, οι πιο ευγενείς Καίσαρες, διέταξαν το υδραγωγείο της Αυγουστιανής πηγής που είχε καταστραφεί από τη μακρά παραμέληση και το πέρασμα των αιώνων να αποκατασταθεί με δική τους επιβάρυνση λόγω του συνήθους μεγαλείου και της γενναιοδωρίας τους, και το παρέδωσαν πάλι προς χρήση στις πόλεις που περιγράφονται παρακάτω. Εγκαινιάστηκε από τον Ceionius Julianus, τον πιο ευγενή κύριο, πρόξενο [κυβερνήτη] της Καμπανίας. Υλοποιήθηκε από τον Pontianus, άριστο Κύριο και επιστάτη του εν λόγω υδραγωγείου. Τα ονόματα των πόλεων είναι Puteoli, Νάπολη, Nola, Atella, Cuma, Acerra, Baia και Miseno.
(source: www.romanaqueducts.info)
Η ίδια μέθοδος άρδευσης για διαφορετικές εποχές
Ξεκινώντας από την ελληνική και ρωμαϊκή εποχή, και καθώς ο πληθυσμός της Νάπολης αυξανόταν τους επόμενους αιώνες, διανοίχτηκε ένας απίστευτος αριθμός πηγαδιών και δεξαμενών. Πολλά από τα παλάτια της Νάπολης ανεγέρθηκαν με χρήση της ηφαιστειακής τέφρας από τις υπόγειες σήραγγες, οι οποίες σταδιακά έπαιρναν σχήμα μπουκαλιού, με στενό άνω μέρος και φαρδύ κάτω μέρος, σχηματίζοντας μια βολβοειδή κοιλότητα.
Το υπόγειο αυτό σχήμα εξόρυξης προσέδιδε μια δομική σταθερότητα κάτω από τα τεράστια κτίρια. Οι κοιλότητες αυτές χρησιμοποιούνταν στη συνέχεια έξυπνα ως τεράστιες δεξαμενές νερού, περίπου 30-40 μ. κάτω από το έδαφος. Παρακαμπτήριες σήραγγες επενδυμένες με ασβέστη σκάφτηκαν για να συνδέσουν τις κοιλότητες με τα υδραγωγεία. Οι δεξαμενές αυτές εξασφάλιζαν φρέσκο νερό στα υπερκείμενα κτίρια. Άλλα πηγάδια σκάφτηκαν για να παρέχουν πρόσβαση στο κοινό κατά την πρώιμη περίοδο της τειχισμένης πόλης.
Όλα τα κτίρια στο παλαιότερο τμήμα της πόλης είχαν πηγάδια για να αντλούν νερό από αγωγούς που με τον καιρό απέκτησαν τοιχώματα και χρησιμοποιήθηκαν ως δεξαμενές.
Hydria Virtual Museum
Από μια άλλη άποψη, η έλλειψη ενός ολοκληρωμένου χαρτογραφικού σχεδίου των καναλιών της τεράστιας υπόγειας πόλης της Νάπολης και η αβεβαιότητα σχετικά με ορισμένες υπόγειες κοιλότητες έχει δημιουργήσει αρκετά μηχανικά και κατασκευαστικά προβλήματα: η παρουσία πολλών άγνωστων κενών χώρων έχει, περισσότερες από μία φορές, προκαλέσει στο παρελθόν την κατάρρευση ολόκληρων κτιρίων, δρόμων κ.λπ…
Hydria Virtual Museum
Hydria Virtual Museum
Η ζωή στη Νάπολη
Κατά καιρούς, όταν κίνδυνοι έρχονταν από τη θάλασσα, οι Ναπολιτάνοι εγκαταθίσταντο σε προστατευμένες περιοχές της ενδοχώρας, αλλά σε γενικές γραμμές η ζωή αναπτυσσόταν γύρω από το λιμάνι και την ακτή, όπου η οικονομική ζωή και το εμπόριο ανθούσε. Έτσι, το μεγαλύτερο μέρος της κατοικημένης περιοχής, που συμπίπτει με τη σημερινή καρδιά της Νάπολης, βρισκόταν πάντα γύρω από την αρχαία ελληνική πόλη.
Αυτό που μπορεί να φαίνεται ένα απίστευτο προνόμιο, το να παρέχεται νερό από δημόσια πηγάδια και στέρνες σε παλάτια, ακόμη και σε αυλές και διαμερίσματα απλών ανθρώπων, οφειλόταν στη χαμηλή ροή και την ελάχιστη κλίση του αρχαίου υδραγωγείου Bolla (από 18,5 μ. υψόμετρο στην πηγή «Casa dell’ Acqua» έφτανε στα 13 μ., αντίστοιχα, στη via Tribunali). Αυτή η ροή και κλίση δεν ήταν αρκετή για να επιτρέψει τη λειτουργία κρηνών, που διαφορετικά θα κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες νερού.
Στον αρ. 3 του «vico Pazzariello», ενός στενού δρόμου στο ιστορικό κέντρο, σε ένα κτίριο του τέλους του 17ου αι. που αργότερα μετατράπηκε σε διαμερίσματα, σε κάθε όροφο στον στενό και σκοτεινό διάδρομο υπήρχε ένα φρεάτιο, τουλάχιστον μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Μπορεί να είναι ακόμα εκεί, αν και η υδροληψία είχε απαγορευτεί μετά την επιδημία χολέρας του 1885.
Με εξαίρεση μόνο λίγων χρονικών περιόδων (π.χ. μεταξύ της βυζαντινής και της νορμανδικής), ο πληθυσμός της Νάπολης ανέκαθεν πολλαπλασιαζόταν. Ωστόσο, αντί να επεκταθεί χωρικά η πόλη συνέχισε να αναπτύσσεται στην ίδια περιοχή χάρη στο γεγονός ότι το έδαφός της εκτείνεται σε διαφορετικά επίπεδα.
Επιπλέον, σε αντίθεση με την αρχαιότητα, όταν η οικοδόμηση έξω από τα τείχη της πόλης ήταν απαγορευμένη, κατά τη διάρκεια της ισπανικής αντιβασιλείας (16ος αι. μ.Χ. ) ένας νόμος απαγόρευσε την είσοδο οικοδομικών υλικών στην πόλη. Αυτός ήταν ένας ακόμη λόγος για τους ανθρώπους να συνεχίσουν να εξορύσσουν την ηφαιστειακή τέφρα από το υπέδαφος ώστε να τη χρησιμοποιούν ως οικοδομικό υλικό. Σήμερα, αντικρίζοντας την πόλη από τον λόφο του San Martino ή του Castel dell’ Ovo, κάποιος μπορεί να παρατηρήσει μια πόλη χτισμένη «πάνω στην πόλη» σε διαφορετικά επίπεδα, σαν μια τεράστια σκάλα.
Από κοινωνικής άποψης η Νάπολη ανέκαθεν χαρακτηριζόταν από μια ισχυρή διαίρεση σε κοινωνικές τάξεις, ακόμα και στη μοντέρνα και σύγχρονη εποχή. Οι φτωχοί άνθρωποι ζουν σε διαμερίσματα στο ζοφερό, χωρίς ανακαινισμένα κτίρια κέντρο της πόλης, ιδιαίτερα σε χαμηλούς ορόφους ή ισόγεια, συχνά στα λεγόμενα «bassi», με μια πόρτα σε ένα σοκάκι ως μόνο άνοιγμα τους προς τα έξω! Πλούσιες οικογένειες, αντίθετα, μπορούν να αντεπεξέλθουν οικονομικά να ζουν στα αριστοκρατικά κτίρια του ιστορικού κέντρου ή τις μοντέρνες περιοχές (είτε στη Mergellina και στο Posillipo στην ακτή ή στο λόφο του Vomero).
Βέβαια στο παρελθόν, παρά τη φτωχή κατάσταση των Ναπολιτάνων και τη συχνή λειψυδρία, οι κρήνες και κυρίως οι υπόγειες δεξαμενές, προσβάσιμες μέσω των πηγαδιών, διευκόλυναν πολύ τους κατοίκους της πόλης: οι γυναίκες ασφαλώς διευκολύνονταν στο νοικοκυριό με το διαθέσιμο νερό στο εσωτερικό των σπιτιών τους, σε περιόδους που γυναίκες άλλων περιοχών έπρεπε να περπατήσουν πολύ για να φέρουν νερό ή να πλύνουν τα σεντόνια στα πλυσταριά. Από την άλλη πλευρά, εδώ και αιώνες, ο τρόπος που επεκτείνονταν τα κτίρια ανάγκαζε τις οικογένειες να ζουν πολύ κοντά η μία στην άλλη, χωρίς καμία προστασία της ιδιωτικής ζωής.
Φυσικά το διαθέσιμο νερό δεν ήταν πάντα ασφαλές, καθώς έρεε στα ανοιχτά ή υπόγεια κανάλια και μπορούσε εύκολα να μολυνθεί και να ρυπανθεί. Συχνά τα πηγάδια λειτουργούσαν και με τον αντίθετο τρόπο, γεμίζοντας με το νερό της βροχής από τις στέγες και τους δρόμους και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις το εσωτερικό τους καλυπτόταν από τούβλα. Οι δεξαμενές έπρεπε να διατηρούνται καθαρές από εργάτες των πηγαδιών, αλλά αυτό δεν ήταν πάντα δυνατό. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν αποτελεί έκπληξη ότι η χολέρα έγινε ενδημική πανώλη στη Νάπολη τον 18ο και 19ο αι., ιδιαίτερα στις πολύ φτωχές συνοικίες. Οι φτωχοί πλήρωσαν ακριβά την εγγύτητά τους με το νερό…
Ο ρόλος των πηγών νερού σε περιόδους πολέμου
Για να αποκτήσουν τον έλεγχο της πόλης, πολλοί κατακτητές είχαν την ιδέα να κρυφτούν στις δεξαμενές και να εισέλθουν στην πόλη σκαρφαλώνοντας στο υδραγωγείο. Για παράδειγμα στη Νάπολη το 537 μ.Χ. ο Βελισάριος, ο οποίος ήταν επικεφαλής του στρατού του Ιουστινιανού στην ιταλική εκστρατεία εναντίον των Γότθων, έκρυψε ένα ολόκληρο σύνταγμα ιππέων στο σπήλαιο της Sportiglione, κάτω από το Capodichino, ενώ ο ίδιος στρατοπέδευσε μπροστά στην πύλη της Αγίας Σοφίας (σημερινή San Giovanni a Carbonara).
Hydria Virtual Museum
Hydria Virtual Museum