TΟΠΟΘΕΣΙΑ

Η περιφέρεια της Αττικής είναι μια ορεινή περιοχή με κοιλάδες, που σχηματίζονται μεταξύ των κορυφών της. Η Αθήνα περιβάλλεται από πολλά βουνά: Πάρνηθα, Αιγάλεω, Πεντέλη, Υμηττός και τα βουνά του Λαυρίου. Ανάμεσά τους εντοπίζονται τέσσερις κοιλάδες, που διακόπτονται από μικρότερους λόφους (Τουρκοβούνια, Λυκαβηττός, Στρέφη, Αγοραίος Κολωνός, Άρειος Πάγος, Ακρόπολη, λόφος των Νυμφών, του Φιλοπάππου (λόφος των Μουσών), Πνύκα, λόφος Αρδηττού), ενώ το νοτιοδυτικό τμήμα της πόλης είναι ανοιχτό προς τη θάλασσα.

Τα δύο κύρια ποτάμια της κατά τα άλλα «λεπτόγεω» Αθήνας (Θουκυδίδης I.2.5, http://goo.gl/RrTC2H) είναι ο Κηφισός και ο Ιλισός. Και οι δύο ήταν ρέματα κατά τη διάρκεια των άνυδρων περιόδων, αλλά σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων μετατρέπονταν σε χείμαρρους, ξεχειλίζοντας από τις όχθες τους και προκαλώντας πλημμύρες, που αναφέρονταν ήδη από την αρχαιότητα (Πλάτων, Κριτίας 111α, http://goo.gl/TPHj7a), ιδιαίτερα κοντά στις εκβολές, στον Φαληρικό κόλπο.

Ο Κηφισός ποταμός πηγάζει από την Πάρνηθα και εκβάλλει στον κόλπο του Φαλήρου, περνώντας από τη δυτική πλευρά της πόλης. Ο Ιλισός, από την άλλη πλευρά, πηγάζει από τις βορειοδυτικές πλαγιές του Υμηττού, συλλέγοντας όμβρια ύδατα από μικρότερα ρέματα, κυλά στο ανατολικό και νότιο τμήμα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, και ενώνεται με το τρίτο ποτάμι της Αθήνας, τον Ηριδανό, στην πορεία του προς τη θάλασσα. Ο Ιλισός στην αρχαιότητα ενώνονταν με τον Κηφισό έξω από την πόλη. Στα μέσα του 20ου αιώνα διαχωρίστηκαν και τώρα ρέει σε διαφορετική κοίτη, κάτω από τη Λεωφόρο Π. Τσαλδάρη στην Καλλιθέα για να φθάσει στον κόλπο του Φαλήρου, λίγα χιλιόμετρα ανατολικά των εκβολών του Κηφισού. 

Στις μέρες μας, περιορισμένα τμήματα του Ιλισού, του Κηφισού και του Ηριδανού είναι ανοιχτά και προσβάσιμα, δεδομένου ότι τα ποτάμια έχουν καλυφθεί στο μεγαλύτερο μήκος τους. Ένα σημαντικό μέρος των περιορισμένων πράσινων θυλάκων στη σύγχρονη Αθήνα (π.χ. Μοναστήρι της Καισαριανής, Αρδηττός, Εθνικός Κήπος, αρχαιολογικός χώρος Ολυμπιείου) αρδεύεται από τον Ιλισό, διατηρώντας έτσι ένα αξιοσημείωτο οικοσύστημα στο αστικό περιβάλλον, με διάφορα είδη πουλιών, δέντρων, θάμνων και λουλουδιών. Στην περιοχή του Μετς, για παράδειγμα, στην εκκλησία της Αγ.Φωτεινής -μία από τις λίγες ανοιχτές περιοχές του Ιλισού, έχουν καταγραφεί λυγαριές (Vitex agnus-castus), πικροδάφνες (Nerium oleander), πλατάνια (Platanus orientalis), ενώ φωλιές πελαργών εντοπίζονται σε ιστορικές χαλκογραφίες. 

Επίσης, στον κόλπο του Φαλήρου – στις εκβολές του Ιλισού, σχηματίζεται ένα δέλτα, το οποίο φιλοξενεί πάνω από εκατό είδη υδρόβιων πουλιών, μερικά σπάνια στην Αττική ή απειλούμενα, όπως χαραδριόμορφα, μικροί ποταμοσφυρίκτες, κορμοράνοι, αλκυόνες, σταχτοτσικνιάδες, σκουφοβουτηχτάρες, μπεκατσινοσκαλίδρες, ακόμα και καστανόλαιμες χήνες. Δεν είναι τυχαίο, πως στις αρχές του 20ου αιώνα είχαν καταγραφεί 250 είδη φυτών στην ίδια περιοχή, ενώ σήμερα λίγα έχουν επιβιώσει, όπως ορισμένα αλόφυτα.

Next: ΕΡΓΑ ΝΕΡΟΥ