Ηριδανός, το ποτάμι της Αρχαίας Αθήνας

Ψάχνοντας για ένα ποτάμι χαμένο κάτω από την άσφαλτο

Σήμερα ο ποταμός (ή ορθότερα ρέμα, αν λάβουμε υπόψη την μικρή ροή νερού) εξακολουθεί να ρέει υπόγεια, εκτός από την ανασκαμμένη περιοχή του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού, όπου ένα σχετικά μεγάλο τμήμα του είναι υπαίθριο και ορατό. Η κατασκευή του Μετρό της Αθήνας έφερε στο φως πολλά ευρήματα για τον Ηριδανό. Στο σταθμό του Μετρό «Σύνταγμα» εκτίθεται η κοίτη του.

Η κύρια κοίτη του Ηριδανού έρεε εγκάρσια προς τη σημερινή λεωφόρο Αμαλίας. Η κάποτε ορμητική ροή του νερού γίνεται προφανής από τα πολλά παρακλάδια της κύριας κοίτης. Από εκεί και πέρα ο Ηριδανός έρεε προς την κατεύθυνση της σημερινής οδού Μητροπόλεως, αλλά σήμερα δεν υπάρχει κανένα ίχνος του, εκτός από κάποια μεγάλα σε ηλικία πλατάνια στην πλατεία Μητροπόλεως, των οποίων η ύπαρξη μπορεί να ερμηνευτεί από τη ροή υπογείων υδάτων (τέτοια δέντρα συνήθως φυτρώνουν στις όχθες ποταμών).

Στο σταθμό του Μετρό «Μοναστηράκι», μπορεί κανείς να δει τον θολοσκέπαστο αγωγό που κατασκευάστηκε κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ στην πλατεία πάνω από το σταθμό το ποτάμι είναι ορατό μέσα από ένα άνοιγμα στο έδαφος.

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Ίχνη του ποταμού υπάρχουν επίσης στο χώρο της αρχαίας Αγοράς. Το ποτάμι έρεε στην κατεύθυνση της σημερινής οδού Αδριανού και ήδη κατά το δεύτερο μισό του 6ου αι. π.Χ. τμήματα του ποταμού υπογειοποιήθηκαν μέσω δύο αγωγών. Ο ποταμός επίσης συνδέθηκε με το μεγάλο αποχετευτικό κανάλι που διέσχιζε την Αγορά της Αθήνας, όπου κατέληγαν όλα τα λύματα και τα νερά από την υπερχείλιση των χειμάρρων.

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Το τελικό τμήμα του Ηριδανού, που είναι ορατό μέχρι και σήμερα, βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς το υδάτινο ρεύμα και το οικοσύστημα που έχει αναπτυχθεί γύρω του, στο μέσον του πυκνού αστικού ιστού. Η επιφάνεια του αρχαιολογικού χώρου παραμένει στο επίπεδο της κλασικής περιόδου (3 μ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφους). Μπορεί να δει κανείς την κοίτη να διασχίζει το Θεμιστόκλειο τείχος στην Ιερά Πύλη. Από εκεί ρέει νότια, συναντά τον Ιλισό ποταμό και καταλήγει στον κόλπο του Φαλήρου.

Εκπαιδευτικά προγράμματα

Ύστερα από τη σοβαρή ξηρασία του 1992 στην Ελλάδα άρχισαν να διεξάγονται πολλές εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με την κατανάλωση και τη διαχείριση του νερού. Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει αναλάβει έκτοτε τη διεξαγωγή ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τον αρχαίο ποταμό Ηριδανό, που απευθύνονται σε μαθητές αλλά και το ευρύ κοινό και καλύπτουν τις φυσικές, πολιτιστικές και ιστορικές πτυχές, υπό το φως των σημερινών προκλήσεων (αστικοποίηση, ρύπανση, κλιματική αλλαγή κ.λπ.).

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Ηριδανός: Το ποτάμι της αρχαίας Αθήνας (2008-2009)

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και πραγματοποιείται στον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο του Κεραμεικού. Το πρόγραμμα επικεντρώνεται στο νερό, το οποίο αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αστική ανάπτυξη, καθώς και στους δεσμούς που οι αρχαίοι Αθηναίοι είχαν αναπτύξει με τον ποταμό Ηριδανό, όπως αυτοί αντανακλώνται στην αρχαία ελληνική μυθολογία και τη θρησκεία. Οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, στο Πομπείο, το Δίπυλο και στις όχθες του Ηριδανού. Στο τέλος του εκπαιδευτικού προγράμματος οι μαθητές παίζουν παιχνίδια γνώσεων.

Διαβάστε περισσότερα στη διαδικτυακή πύλη Ελληνικού Πολιτισμού.