Ηριδανός, το ποτάμι της Αρχαίας Αθήνας

ΟΗριδανός ήταν o τρίτος σε μέγεθος ποταμός της αρχαίας Αθήνας. Όντας περισσότερο ένας ορμητικός χείμαρρος, κατά τους χειμερινούς μήνες ξεπηδούσε από τη νότια πλαγιά του λόφου του Λυκαβηττού και κατέληγε στον ποταμό Ιλισό. Σήμερα η πορεία του αποκαλύπτεται μόνο τμηματικά, καθώς ρέει κυρίως υπογείως και έχει το μέγεθος ενός απλού ρέματος.

Κατά τη διάρκεια της προϊστορικής περιόδου ο ποταμός πλημμύριζε συχνά, καθώς η λεκάνη απορροής του δεχόταν ξαφνικά μεγάλες ποσότητες βρόχινου νερού από τους γύρω λόφους (Αρείου Πάγου, Ακρόπολης, Πνύκας). Η κοίτη του Ηριδανού ήταν ασταθής και μετατοπιζόταν από καιρό σε καιρό. Την εποχή εκείνη ο ποταμός περνούσε έξω από την κατοικημένη περιοχή, στην κοιλάδα του Κεραμεικού, η οποία χρησιμοποιήθηκε αργότερα από τους Αθηναίους ως νεκροταφείο.

Αργότερα, καθώς ο οικισμός επεκτεινόταν προς τα βορειοδυτικά (Κεραμεικός), η κοίτη του ποταμού ευθυγραμμίστηκε με το Θεμιστόκλειο τείχος της πόλης της Αθήνας (478 π.Χ.). Μέχρι τους Περσικούς πολέμους μόνο ο λόφος της Ακρόπολης ήταν περιτριγυρισμένος από τείχη. Ωστόσο, μετά την περσική εισβολή και την καταστροφή της πόλης το 480 π.Χ., ο Θεμιστοκλής κατασκεύασε ένα μεγάλο τείχος γύρω από την ευρύτερη κατοικημένη περιοχή, με σκοπό να την προστατεύσει από τυχόν εισβολείς, και βέβαια τους Σπαρτιάτες. Το έργο ολοκληρώθηκε γρήγορα και το τείχος περιέκλειε πλέον τα ερείπια των μνημείων και κτιρίων που είχαν καταστραφεί. Κατά τη διάρκεια αυτών των έργων η κοίτη του Ηριδανού επενδύθηκε με πέτρα και έτσι ο ποταμός απέκτησε μια σταθερή πορεία. Για την κατασκευή της τεχνητής κοίτης χρησιμοποιήθηκαν, ανάμεσα σε άλλα, τμήματα σπασμένων αγαλμάτων, μερικά από τα οποία εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο του Κεραμεικού.

Η κοίτη του ποταμού διευθετήθηκε και πάλι αρκετές φορές σε μεταγενέστερες περιόδους, στο πλαίσιο των περιοδικών έργων για την οχύρωση της Αθήνας. Με τα χρόνια ορισμένα τμήματα του ποταμού εγκιβωτίστηκαν: ήδη από τον 2ο αι. μ.Χ. ο ποταμός είχε μετατραπεί σε ένα κανάλι αποστράγγισης για τα λύματα της πυκνοκατοικημένης πόλης της Αθήνας.