Οι παραδοσιακοί νερόμυλοι στη νησί της Νάξου

Νερόμυλοι χρησιμοποιούνταν ευρέως στα νησιά των Κυκλάδων. Παρά το γεγονός ότι οι καιρικές συνθήκες σε αυτά τα νησιά ήταν εξίσου ευνοϊκές για χρήση ανεμόμυλων, σε περιοχές πλούσιες σε νερό προτιμούνταν οι νερόμυλοι για διάφορους λόγους: πρώτα απ’ όλα, η κατασκευή τους ήταν ταχύτερη και φθηνότερη. Υπήρχε μικρότερος κίνδυνος φθοράς και διάβρωσης και το κόστος συντήρησής τους ήταν χαμηλότερο. Επίσης, η λειτουργία τους ήταν πιο εύκολη  και δεν εξαρτιόταν από τις καιρικές συνθήκες, ιδίως τον άνεμο. Τέλος, οι ντόπιοι θεωρούσαν ότι το αλεύρι που παραγόταν σε ένα νερόμυλο ήταν ανώτερης ποιότητας από το αντίστοιχο ενός ανεμόμυλου.

Οι παραδοσιακοί νερόμυλοι αποτελούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα αξιοποίησης του διαθέσιμου νερού στο παρελθόν. Στις μέρες μας, διάσπαρτα στη Νάξο σώζονται απομεινάρια των παλιών νερόμυλων -ερείπια στο μεγαλύτερο μέρος τους.

Ο μηχανισμός του νερόμυλου που περιγράφεται σε αυτή τη μελέτη περίπτωσης ήταν τόσο εξελιγμένος ώστε, αν και αρκετά σύνθετος και με πολλαπλά τμήματα, μπορούσε να λειτουργήσει με ένα μόνο άτομο, το μυλωνά!

Ποικιλία σωζόμενων παλιών εγγράφων, μας δίνουν επίσης πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την υπενοικίαση, κληροδότηση, δωρεά των νερόμυλων και τεκμηριώνουν τους κανόνες χρήσης και διανομής του νερού. Το παλαιότερο από αυτά τα έγγραφα χρονολογείται το 1549 (τέλος της εποχής της Ενετοκρατίας) και αναφέρεται σε ένα νερόμυλο που δεν έχει εντοπιστεί ακόμη. Οι νερόμυλοι ήταν σε χρήση για αιώνες στην Νάξο, μέχρι και τη δεκαετία του 1960.