Η διαχείριση νερού στα νησάκια Ventotene και Santo Stefano

Το Ventotene, ευρύτερα γνωστό ως το μέρος όπου ο αυτοκράτορας Αύγουστος εξόρισε την κόρη του Julia, είναι ένα επίμηκες βραχώδες νησί μήκους 3 χλμ. και μέγιστου πλάτους περίπου 800 μ. Το Ventotene ήταν γνωστό στην αρχαιότητα ως Pandataria (από την ελληνική λέξη Παντοδότειρα, που σημαίνει χορηγός των πάντων). 

Το νησί του Santo Stefano, 2 χλμ. ανατολικά του Ventotene, είναι ακόμη μικρότερο, ουσιαστικά ένας βράχος κυκλικού σχήματος με διάμετρο μικρότερη από 500 μ. Το σημερινό του όνομα προέρχεται από το ομώνυμο μοναστήρι, όμως κατά τη διάρκεια της ιστορίας του είχε διάφορα ονόματα όπως Partenope, Palmosa και Borca. Σήμερα διοικείται από τον δήμο του Ventotene. 

Το Ventotene και το Santo Stefano αποτελούν νησιά του αρχιπελάγους Pontine στην Τυρρηνική θάλασσα, η οποία βρίσκεται μεταξύ Ρώμης και Νάπολης. Τα έξι συνολικά νησιά του συμπλέγματος, συμπεριλαμβανομένου και του μεγαλύτερου Ponza (7 Km2), καθώς και τα μικρότερα νησάκια Palmarola, Zannone και Gavi, δημιουργήθηκαν από ηφαιστειακή δραστηριότητα. Από το 1999 τα Ventotene και Santo Stefano ανήκουν στην ομώνυμη προστατευόμενη θαλάσσια περιοχή.

Map indicating the two small islands: Ventotene and Santo Stefano

Hydria Virtual Museum

An aerial view of both islands

Hydria Virtual Museum

Παρά το γεγονός ότι στα νησιά Ventotene και Santo Stefano υπάρχουν ευρήματα οικισμών που χρονολογούνται από την Εποχή του Χαλκού (18ος – 16ος αι. π.Χ.), τα νησιά δεν είχαν ουσιαστικά κατοικηθεί μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους (ειδικά τον 1ο αι. π.Χ.), μια περίοδο κατά την οποία δεν εμφανίζονταν πειρατές στην Τυρρηνική θάλασσα.

Το μικρό μέγεθος του Ventotene και η θέση του κοντά στη Ρώμη και τη Νάπολη διευκόλυνε τον έλεγχό του. Αυτός είναι και πιθανώς ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε από τον Αύγουστο ως τόπος εξορίας της ρωμαϊκής αριστοκρατίας, αρχής γενομένης με την κόρη του Julia (την πρεσβύτερη) τον 2ο αι. π.Χ., η οποία κατηγορήθηκε για μοιχεία. Καθώς όλοι οι κρατούμενοι μεταξύ του 1ου αι. π.Χ. και του 1ου αι. μ.Χ. ανήκαν στην αυτοκρατορική οικογένεια το νησί έπρεπε να υποβληθεί σε μια ριζική αρχιτεκτονική μεταμόρφωση, γεγονός που σε κάποιο βαθμό άλλαξε και τα φυσικά χαρακτηριστικά του.

Οι επεμβάσεις περιλάμβαναν:

•  Τη δημιουργία ενός λιμανιού λαξευμένου στο βράχο, για την εξυπηρέτηση των αναγκών του εμπορίου, κυρίως των εισαγωγών από την ηπειρωτική χώρα.
• Τη δημιουργία ενός πολύπλοκου συστήματος από δεξαμενές και υδραγωγεία για τη συγκέντρωση και αποθήκευση βρόχινου νερού, εφόσον δεν υπήρχαν φυσικές πηγές.
• Την προετοιμασία της γης για καλλιέργειες, ώστε να καταστεί το νησί, έστω και εν μέρει, αύταρκες σε κάποια τρόφιμα.
• Την κατασκευή μιας τεχνητής λίμνης λαξεμένης στο βράχο που χρησιμοποιούταν για παγίδευση ψαριών.

Πράγματι, εκείνη την εποχή κρίθηκε απαραίτητο να μετατραπεί ένας βράχος μεσοπέλαγα σε έναν τόπο που θα μπορούσε να φιλοξενήσει αριστοκράτες, προσφέροντας ένα επίπεδο άνεσης συγκρίσιμο με εκείνο της Ρώμης.