Διαχείριση υδάτων στην προϊστορική Κρήτη

Η μικρή κοιλάδα που είναι γνωστή με το τοπωνύμιο Χοιρόμανδρες βρίσκεται στο ανατολικότερο τμήμα της Κρήτης, και συγκεκριμένα στο νότιο άκρο της εύφορης περιοχής της Ζάκρου. Μια βαθιά ρεματιά με ιδιαίτερα επικλινή κοίτη καταλήγει στο νοτιοανατολικό άκρο της κοιλάδας. Σε περιπτώσεις ιδιαίτερα έντονων βροχοπτώσεων τα νερά που κυλούν από την ανωφέρεια παροχετεύονται στη ρεματιά και στη συνέχεια εισέρχονται ορμητικά στο χαμηλότερο τμήμα της κοιλάδας, διαβρώνοντας το καλλιεργήσιμο έδαφος.

Choiromandres. Panoramic view of the valley.

Hydria Virtual Museum

Choiromandres. The southeast part of the valley (view form the west).

Hydria Virtual Museum

Κατά τους Μινωικούς χρόνους διαμορφώθηκε στη ρεματιά ένα σύνθετο σύστημα από εμπόδια και φράγματα, προκειμένου να τεθεί υπό έλεγχο η ροή των ομβρίων υδάτων. Αυτές οι κατασκευές αποσκοπούσαν στην προστασία των καλλιεργήσιμων εκτάσεων από τη διάβρωση αλλά και στην αύξηση της παραγωγικότητάς τους, μέσω της συγκέντρωσης και της χρήσης του νερού για την άρδευση.

Εκτός από τα φράγματα, οι ανασκαφικές εργασίες και η επιφανειακή διερεύνηση που διεξάγονται στην κοιλάδα από το Ερευνητικό Πρόγραμμα «Μινωικοί Δρόμοι» οδήγησαν στην αποκάλυψη πέντε αρχαίων κτιρίων, όπως επίσης ανδήρων καλλιέργειας, περιβόλων και λατομείων. Οι κατασκευές και διαμορφώσεις αυτές χρονολογούνται στο σύνολό τους στη 2η χιλιετία π.Χ. – με την εξαίρεση ενός από τα κτίρια που οικοδομήθηκε τον 5ο αι. π.Χ.

Map depicting the areas where the Flerio aqueduct of Naxos has been restored and is now on display.

Hydria Virtual Museum

Choiromandres. Plan of the site.

Hydria Virtual Museum

Η ιδιαίτερη σημασία των αρχαιοτήτων στις Χοιρόμανδρες έγκειται στο ότι παρέχουν μια αναλυτική όσο και ανάγλυφη εικόνα ενός τοπίου της Εποχής του Χαλκού. Από αυτή την άποψη οι Χοιρόμανδρες συμβάλλουν στην πληρέστερη κατανόηση των αγροτικών πρακτικών και των μορφών διευθέτησης και χρήσης του τοπίου που επικρατούσαν στην Κρήτη 3500 έτη πριν από σήμερα.