Από τα αρχαία υδραγωγεία στο σύγχρονο υδραγωγείο της Ρώμης

Η περιοχή των λιμνών Sabatini

Μια σειρά από ηφαιστειακές εκρήξεις, οι οποίες έλαβαν χώρα στην περιοχή από 1,5 εκατομμύρια χρόνια μέχρι 40,000 χρόνια πριν, συνέβαλαν στην εμφάνιση του ηφαιστειακού συστήματος το οποίο σήμερα είναι γνωστό ως το σύστημα Sabatino. Αφού σταμάτησαν οι εκρήξεις, οι κρατήρες γέμισαν με νερό και δημιουργήθηκαν τέσσερις λίμνες, δύο εκ των οποίων υπάρχουν σήμερα (η λίμνη Martignano ή Alsietinus και η λίμνη Bracciano ή Sabatinus).Η τρίτη λίμνη (Baccanello) αποξηράνθηκε κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, ενώ η τέταρτη λίμνη (Stracciacappe) αποξηράνθηκε τον 18ο αι., αφού πλέον είχε συρρικνωθεί σε βάλτο. Η περιοχή βρίσκεται περίπου 35 – 50 χλμ. βορειοδυτικά της Ρώμης και το ανάγλυφο του εδάφους είναι λοφώδες, με υψόμετρο που κυμαίνεται από 150 έως 600 μ. Εξαιτίας του εύκρατου κλίματος η χρήση γης μεταβάλλεται από την μη εντατική γεωργική καλλιέργεια προς δραστηριότητες αστικοποίησης και τουρισμού.

Σχετικά με τα λιμναία οικοσυστήματα παρατηρούνται τα εξής:

• Υπάρχουν σημαντικά τμήματα παραποτάμιων δασών (λεύκα, σκλήθρα, ιτιά).
• Η περιοχή έχει μια πλούσια και ποικίλη ιχθυοπανίδα (λούτσος, πέρκα, λευκο-κορέγονος, χέλι, γλήνι, κυπρίνος, αθερίνα κ.λπ.), η οποία ακόμη αποτελεί μια ζωτική βάση της τοπικής οικονομίας.
• Υπάρχει άφθονη ορνιθοπανίδα (ψαραετός, γλάρος, κορμοράνος, ερωδιός, βαλτομπεκάτσα, αγριόπαπια, καλημάνα και πολλά είδη αποδημητικών πουλιών των υγροτόπων).
• Τα άγρια θηλαστικά σπανίζουν, είναι όμως δυνατόν να δει κανείς ενυδρίδες, ασβούς, ακανθόχοιρους και σκαντζόχοιρους, ενώ άλλα θηλαστικά ενοχλούνται από την αυξανόμενη αστικοποίηση και τον τουρισμό.

Τρεις μικρές πόλεις βρίσκονται  στις όχθες της λίμνης (Anguillara Sabazia, Bracciano και Trevignano Romano) ενώ μια τέταρτη πόλη, που βρίσκεται βορειοδυτικά τη λίμνης (Manziana), έχει το προνόμιο να βλέπει τη λίμνη από ψηλά. 

Το 1999 ιδρύθηκε το Περιφερειακό Φυσικό Πάρκο του Bracciano-Martignano με σκοπό την περιβαλλοντική προστασία της περιοχής.

Πίνακας με τα κύρια χαρακτηριστικά των λιμνών Bracciano και Martignano 

Λίμνη Martignano 

Η λίμνη Martignano είναι μια μικρή λίμνη, περίπου 33 χλμ. βόρει -βορειοδυτικά της Ρώμης, κοντά στη λίμνη Bracciano. Έχει περιφέρεια 6 χλμ. (μέγιστο μήκος 2,015 χλμ. και μέγιστο πλάτος 1,545 χλμ.). Το εμβαδόν της επιφάνειάς της είναι 2,44 χλμ².  Το σημερινό μέγιστο βάθος τη λίμνης είναι 60 μ. και η επιφάνειά της βρίσκεται σε υψόμετρο 207 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Η λίμνη έχει πολλούς μικρούς παραποτάμους, κυρίως εποχιακούς, αλλά δεν έχει μια πραγματική διέξοδο. Μονάχα μια εποχιακή υδρορροή επιτρέπει την υπερχείλιση στην υποκείμενη λίμνη Bracciano. Κατά τα αρχαία χρόνια η λίμνη ονομαζόταν “Lacus Alsietinus”. 

Η παρουσία μιας σήραγγας 12 μ. ψηλότερα από τη σημερινή επιφάνεια της λίμνης έχει απασχολήσει τους ιστορικούς. Απορίες πηγάζουν από το γεγονός ότι η σήραγγα δεν οδηγούσε μόνο στη λίμνη Bracciano αλλά και σε ένα παρακλάδι το οποίο συνδέεται με το κανάλι αποστράγγισης που προέρχεται από την πρώην λίμνη Stracciacappe. Σύμφωνα με ορισμένους αυτό αποτελούσε κανάλι απορροής κατά τον 1^ο αι. (όταν η στάθμη της λίμνης ήταν υψηλή), ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν παραπόταμος από τη λίμνη Stracciacappe κατά τη διάρκεια της αποστράγγισής της.

Η στάθμη του νερού έχει αλλάξει στο πέρας των αιώνων. Σύμφωνα με ορισμένες ιστορικές ανακατασκευές η στάθμη έπεσε περισσότερο από 10 μ. κατά το 2^ο αι. μ.Χ. και αυξήθηκε πάλι κατά τον 17^ο αι.

Σήμερα, με την εξαίρεση πολύ λίγων σπιτιών και δύο αγροκτημάτων, η λίμνη δεν περιστοιχίζεται από καμία πόλη ή χωριό, αλλά ούτε και από κάποιον κατασκευασμένο δρόμο. Η μόνη δυνατή πρόσβαση στη λίμνη είναι με τα πόδια, καθώς ο χώρος για τη στάθμευση των αυτοκινήτων είναι αρκετά απομακρυσμένος και βρίσκεται 50 μ. ψηλότερα από τη λίμνη. Ταχύπλοα και εγκαταστάσεις για λουόμενους στις ακτές της λίμνης απαγορεύονται. Οι συνθήκες αυτές συμβάλλουν ώστε να παραμένει ο χώρος σχετικά καθαρός από τη ρύπανση. Ωστόσο προωθούνται ήπιες τουριστικές δραστηριότητες όπως η πεζοπορία, η ιστιοπλοϊα, το κανό και αθλήματα του υγρού στίβου, καθιστώντας τη λίμνη δημοφιλή προορισμό για εκδρομές τα σαββατοκύριακα, κυρίως για τους νεότερους.

Λίμνη Bracciano

Η λίμνη Bracciano (κατά τους αρχαίους χρόνους γνωστή ως “Lacus Sabatinus”) καταλαμβάνει τον κύριο κρατήρα του ηφαιστειακού συστήματος Sabatino: η αυξημένη ηφαιστειακή δραστηριότητα δημιούργησε στην περιοχή πολλούς μικρούς κρατήρες και μερικοί διακρίνονται ακόμη και σήμερα γύρω από τη λίμνη.  

Η λίμνη έχει σχήμα σχεδόν κυκλικό και βρίσκεται στη βόρεια επαρχία της Ρώμης. Η περίμετρός της φτάνει γύρω στα 32 χλμ. και το εμβαδόν της επιφάνειάς της τα 57 χλμ²(δεύτερη στην περιφέρεια του Lazio και όγδοη σε όλη την Ιταλία). Το μέγιστο βάθος της λίμνης είναι 165 μ. και έχει όγκο νερού πάνω από 5 δισεκατομμύρια μ³. Η λεκάνη απορροής εκτείνεται γύρω στα 150 χλμ², ενώ βρίσκεται σε υψόμετρο 160 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. 

Η λίμνη Bracciano συντηρήθηκε μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια των δεκατιών του ’60 και του ’70 υπέστη σταδιακή αύξηση της εισροής αποβλήτων από τις παράκτιες πόλεις και τις γεωργικές καλλιέργειες. Η λίμνη τροφοδοτείται από την απορροή του βρόχινου νερού, το οποίο πέφτει μέσα στη λεκάνη απορροής, και από τα υπόγεια ύδατα, τα οποία χύνονται στο κύριο σώμα της λίμνης. Έχει μονάχα ένα φυσικό κανάλι απορροής: τον χείμαρρο Arrone, ο οποίος εκβάλλει στις ακτές του Τυρρηνικού Πελάγους, βόρεια της Ρώμης. 

Στο παρελθόν η λίμνη Bracciano και ειδικότερα το λιμάνι του Bracciano ήταν μία από τις δύο βάσεις υδροπλάνων της Ρώμης. Επιπλέον, κατά τα έτη 1938 – 1940, χρησιμοποιήθηκε ως σταθμός ανεφοδιασμού των Βρετανικών Αυτοκρατορικών Αερογραμμών για τις πτήσεις από το Λονδίνο προς τη Βομβάη και άλλους προορισμούς στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Η υπηρεσία αυτή σταμάτησε τον Ιούνιο του 1940, όταν η Ιταλία κήρυξε πόλεμο εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας.

Καθώς η λίμνη Bracciano χρησιμοποιείται ως υδροταμιευτήρας πόσιμου νερού για την πόλη της Ρώμης υπόκειται σε ελέγχους ρύπανσης από το 1986. Για να αποφευχθεί η μόλυνση, όλες οι λεκάνες οι οποίες ρέουν προς τη λίμνη επίσης τέθηκαν υπό έλεγχο ρύπανσης.Υιοθετήθηκαν πρακτικές βιολογικής καλλιέργειας περιμετρικά της λίμνης. Επίσης, κατασκευάστηκε κεντρικό σύστημα αποχέτευσης το οποίο εξυπηρετεί τις γειτονικές πόλεις. Επιπρόσθετα, η χρήση των ταχύπλοων απαγορεύεται, με την εξαίρεση μερικών επαγγελματιών ψαράδων και των αρχών. Αυτό έχει ευνοήσει την πεζοπορία, την ιστιοπλοΐα, το κανό και την κολύμβηση. Σήμερα υπάρχουν στις όχθες της λίμνης πολλοί ιστιοπλοϊκοί όμιλοι και διεξάγονται πολλοί ιστιοπλοϊκοί αγώνες σε τοπικό, εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Όλες αυτές οι παράμετροι έχουν μετατρέψει την τοποθεσία σε ένα σημαντικό τουριστικό θέρετρο. Οι τουριστικές δραστηριότητες δεν έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο περιβάλλον: πολλά εστιατόρια ή ταβέρνες και μικρά ξενοδοχεία ή πανδοχεία αντανακλούν τη δεκτικότητα του επισκέπτη. Πιθανώς, επειδή η λίμνη βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τη Ρώμη καθιστώντας την ιδανικό προορισμό για εκδρομές του σαββατοκύριακου, δεν κατασκευάστηκαν εγκαταστάσεις για μεγάλης κλίμακας καταλύματα, αλλά μόνο μερικά διασκορπισμένα σπίτια γύρω από τη λίμνη, κυρίως εξοχικά. Εκτός από τον τουρισμό, οι σημαντικότερες οικονομικές δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί σε αυτή την τοποθεσία είναι η αλιεία και διάφορες αγροτικές δραστηριότητες.

Το 1989, ανακαλύφθηκε ένα προϊστορικό χωριό, ηλικίας 8000 ετών, στην περιοχή Marmotta (κοντά στην άκρη του χειμάρρου Arrone). Το χωριό βρισκόταν στο υπόστρωμα της λίμνης. 360 μ. από την ακτή και 8 μ. κάτω από την επιφάνεια της λίμνης. Μπορεί να θεωρηθεί ως ο αρχαιότερος οικισμός της Νεολιθικής Εποχής στη Δυτική Ευρώπη. Κατά την ανασκαφή βρέθηκαν κεραμικά αντικείμενα σε διάφορα σχήματα, μεγέθη και διαφόρων χρήσεων (όπως πιάτα, επιτραπέζια σκεύη, μικρά ποτήρια, μεγάλα δοχεία για την αποθήκευση υγρών και τροφών, εργαλεία καθημερινής χρήσης, καθώς και δύο πιρόγες). Η ανακάλυψη διαφόρων ειδών σπόρων (σιτάρι, μονόκοκκο σιτάρι, κριθάρι, φακές, κουκιά, λινάρι, παπαρούνα) και τα απομεινάρια από πρόβατα, κατσίκια και χοίρους καταδεικνύουν ότι η κοινότητα αυτή δεν ήταν πλέον νομαδική, αλλά είχε ήδη αναπτύξει γεωργικές πρακτικές.

Σήμερα, οι τρεις μικρές πόλεις, δηλαδή οι πόλεις Bracciano, Trevignano Romano και Anguillara Sabazia, δεσπόζουν πάνω στη λίμνη, σε σχεδόν ίσες αποστάσεις. 

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum

Image courtesy of Hydria Virtual Museum

Hydria Virtual Museum